İkonoloji

İkonoloji’nin Türkçe Tercümesine Önsöz

Yirmi yıl önce İkonoloji (Iconology)’yi yayınladığımda, sonunda bir üçleme (Picture Theory [Resim Teorisi]ve What Do Pictures Want [Resimler Ne İster]  1994 ve 2005’de İkonoloji’nin devamı olarak yayınlandı) haline gelen bir metnin ilk cildi olabileceğini hiç düşünmemiştim. 1980’lerin ortalarında “görsel/vizüel kültür” ve bir “yeni sanat tarihi” gibi nosyonlar tevatürden başka bir şey değillerdi. International Association for the Study of Word and Image (IAWIS) [Uluslararası Söz ve İmaj İncelemeleri Cemiyeti] şöyle dursun, “söz ve imaj” kavramının rüyası dâhi görülemezdi. Dahası, “ikonoloji” fikrinin bizatihi kendisi o sırada sanat tarihinin, erken yirminci yüzyıldaki kurucu babaları Aby Warburg, Alois Riegl ve Erwin Panofsky ile aynileştirilen miyadını doldurmuş alt disiplini gibi görülüyordu.

Bugün elbette bu alan çok farklı görünüyor. Akademik görsel inceleme ve görsel kültür bölümleri ve bu konulara hasredilmiş dergiler var. (Bir ölçüde) semiyotikten ilham alan) Yeni Sanat Tarihi, dün yalnızca haber sütunlarında yer alabiliyordu. Disiplinlerarası sözel ve görsel medya incelemesi, modern hümanistik araştırmanın merkezî özelliği haline geldi. Eleştirel ikonolojinin, Bildwissenschaft veya “imaj bilimi”nin yeni formları, hümaniter disiplinler, sosyal bilimler ve hatta doğa bilimlerinde kendilerine yer buldular.

İkonoloji, bu gelişmelerde kendine düşen rolü yerine getirdi. Ne ölçüde etkili olduğunu tam olarak kestirmek benim için çok zor. Bu noktada yapabileceğim yegane şey, kendi çalışmalarımın daha sonraki gelişimiyle ilişkisinde tohumladığı düşüncelere tekrar bakmaktır. Bu yüzden, İkonoloji’nin Türkçeye elinizdeki tercümesinden duyduğum onur vesilesiyle, bu gelişmenin bazı ana hatlarını yeniden ele almak isterim.

Görsel kültür, görsel okur-yazarlık, imaj bilimi ve ikonolojideki problemlerin ele alındığı son yirmi yılda, dört temel düşünce  sürekli olarak kendilerini gündemde tutmuştur. Bunlardan bazıları İkonoloji’de daha önce zımnen vardılar; fakat ancak daha sonraki yazılarda açık ifadelerini buldular. Bu önsözün okuyuculara İkonoloji sonucu gelişen daimi temalar ve problemler bunlar bugün “imaj biliminin dört temel kavramı” olduğunu düşündüğüm şeye dönüşmüştür konusunda bir genel bakış sağlamaktır. Bu dört temel kavramı “resme dönüş (pictorial turn), “imaj/resim ayırımı,” “metaresim” ve “biyoresim” diye adlandırıyorum. Bu kavramların ana hatlarını, burada, çok şematik formda ele alacağım.

W. J. T. Mitchell

Satın Alma Linkleri