Kıta Avrupası Felsefesine Giriş

Kıta Avrupası felsefesi, öğrenebildiğim veya tahmin edebildiğim kadarıyla, felsefe alanında analitik felsefenin etkisi altında kalan Türk entelektüel ve akademik hayatında, yakın zamanlara kadar önemli ölçüde ihmal edilmiştir. Analitik felsefe tipik bir biçimde, bilimsel akılla doğa bilimlerinin yöntemlerine duyulan hayranlığı, tarihin ihmali ve, en azından bilgi ve hakikat iddialarında bulunduklarında, diğer söylem ve tecrübe formlarına duyulan şüpheyle birleştirir. Analitik felsefe bu anlamda, Avrupa Aydınlanmasının doğrudan vârisidir. O, aynı zamanda Aydınlanmanın kayıtsız şartsız savunucusudur ve onun, hısımları ‘modernite’ ve ‘Batı’ hakkında söyleyecek pek bir şeyi –ve kesinlikle de sistematik hiçbir eleştirisi– yoktur. Oysa, Kıta Avrupası felsefesi hayata, Aydınlanmanın sınırlı rasyonalizmine karşı bir eleştirel tepkiler dizisi olarak başlar. Rousseau, Herder ve Hegel gibi düşünürler Aydınlanmanın merkezî kabullerini, onun rasyonalite, bilgi ve hakikat idelerindeki sınırlamaları teşhis etmek suretiyle, reddederler. Ama onlar, bütün rasyonalite standartlarını reddetmek yerine, ahlâkî, estetik ve dinî tecrübe formlarına karşı daha anlayışlı ve tarih, gelenek, kültür ve cemaate karşı da daha az düşman olan alternatif bir akıl konsepsiyonu geliştirmeye çalışırlar.

Kıta Avrupası felsefesi geleneği içinde yer alan sonraki düşünürler ve yaklaşımlar, öyleyse, bu ilk eleştirmenlerin görüşlerini eleştirirler, ama her zaman Aydınlanmanın ana görüşüyle aralarındaki eleştirel mesafeyi muhafaza ederek. Bu Kıta Avrupası düşünürleri zaman zaman dinî inançtan da esinlendiler ve Aydınlanmanın ahlâk, sanat, ve insanî tecrübenin zenginliğiyle ilgili tek yanlı rasyonalitesinin yıkıcı içerimlerinden hemen her zaman korktular. Fakat felsefeleri dine çoğunluk daha sempatik bakmakla birlikte, onların düşünceleri mamafih, dinî terimlerden ziyade, felsefî terimlerle geliştirilir. Başka bir deyişle, onlar, Aydınlanma eleştirilerine rağmen, insan aklına eleştirel bir bağlılığı sürdürürler. Bir sonuç olarak, onların düşünceleri, sadece Aydınlanmanın ortodoks rasyonalizmi için değil, fakat aynı zamanda dinî inanca beslenen koşulsuz bir güven için, açık bir alternatifi temsil eder. Kıta Avrupası felsefesi geleneği içinde yer alan düşünürler, ister varoluşçuluk, hermeneutik, Frankfurt Okulu’nun Marksizmi, post-yapısalcılık ya da post-modernizmde, ister Habermas, Gadamer, Lyotard ya da Foucault’nun düşüncelerinde, modernite ve Batı’ya ilişkin eleştirel bir kavrayış sağlar. Bu nedenle, onların düşünceleri aynı zamanda ‘modernleşme’ veya ‘batılılaşma’ yolu ile dinî inanç yolu arasında kalan birtakım sosyal gelişme yollarını telkin eder. Benimsenen konum her ne olursa olsun, Kıta Avrupası felsefesiyle girişilecek bir diyalogun verimli olacağı aşikârdır.

Son olarak, An Introduction to Continental Philosophy [Kıta Avrupası Felsefesine Giriş]’nin Türkçede yayınlanmasından duyduğum memnuniyeti dile getirmek ve bu işle meşgul olan herkese teşekkür etmek istiyorum. Mevcut çeviriyi hazırlamakla kalmayıp, böyle bir teşebbüste bulunan Dr. Ahmet Cevizci’ye müteşekkirim. Türkiye’de Kıta Avrupası felsefesine ilişkin tartışmaya küçük de olsa bir katkı yapacağını umut ettiğim bir kitabı yayınladıkları için, Paradigma Yayınlarına da şükran borçluyum.

David West, Canberra,

Temmuz 1998

Satın Alma Linkleri