19. yy’ın ikinci yarısı ile 20.yy’ın ilk çeyreğini kapsayan bir zaman diliminde sadece Viyana çevresini değil dönem Avrupasını ve günümüzü de etkileyen felsefe, müzik, mimari, kültür, dil, etik ve politika tartışmalarını, bu alanlardaki ünlü/önemli isimlerin görüşlerini ve birbirleriyle ilişkilerini ele alan ve bütün bunların Wittgenstein’ın felsefesinin ve kişiliğinin oluşumunda nasıl ve ne yönde etkin olduğunu soruşturan bir metin.
19. yy’ın ikinci yarısı ile 20.yy’ın ilk çeyreğini kapsayan bir zaman diliminde sadece Viyana çevresini değil dönem Avrupasını ve günümüzü de etkileyen felsefe, müzik, mimari, kültür, dil, etik ve politika tartışmalarını, bu alanlardaki ünlü/önemli isimlerin görüşlerini ve birbirleriyle ilişkilerini ele alan ve bütün bunların Wittgenstein’ın felsefesinin ve kişiliğinin oluşumunda nasıl ve ne yönde etkin olduğunu soruşturan bir kitap.
Wittgenstein’ın Viyanası böyle kapsamlı bir soruşturmanın sonucunda, mantıkçı pozitivizmin manifestosu olarak kabul gören Tractatus’un klasik yorum dışında orjinel bir yorumuna / okuyuşuna ulaşıyor; epistemoloji ve dil hakkında bir kitap olmanın ötesinde Tractatus’un “aslında” hangi problemlerin üstesinden gelmeye çalıştığını ve böylece Tractatus’un – ve Wittgenstein’ın – etik ve metafizikle bugüne kadar ihmal edilmiş ilişkisini ortaya koyuyor.
Önsöz
Ludwig Wittgenstein biri Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra yayınlanan Traktatus [Tractatus Logico-Philosophicus] ve 1951’de ölümü sırasında bile hala üzerinde çalıştığı Felsefi Araştırmalar [Philosophical Investigations] adlı iki kitabıyla ünlüdür.
Ancak Wittgenstein yayınlanan metinlerinin dışında da, dikkate değer bir çevrede büyümüş eşine ender rastlanır bir insandı. O çocukluğunu ve gençliğini 1895-1914 tarihleri arasındaki yıllarda ¾ bu dönem felsefede olduğu kadar resim ve mimaride, müzikte, edebiyat ve psikolojide de çok verimli, özgün ve yaratıcı dönemlerden biriydi ¾ Viyana hayatının kültürel odağını oluşturan bir ailede ve evde geçirmişti. Ve Wittgenstein’ı şahsen tanıma şansına sahip herhangi biri, onun bütün bu alanlarda ve başka alanlarda birinci elden ilgilere ve bilgiye sahip olduğunu hemen keşfedebilirdi. Bu yüzden, biz bu kitapta, geç Habsburg Viyanası’nın ve kültürel hayatının resmini çizmeyi deneyeceğiz; bu resmi takdim etmekle Wittgenstein’ın entelektüel meşgalelerinin ve başarılarının daha anlaşılır hale gelmesine katkıda bulunacağımıza inanıyoruz.
Biz aynı zamanda, daha baştan, bu kitabın şahsi ya da entelektüel, hiçbir anlamda, bir Wittgenstein biyografisi olmadığını açıkça olmadığını açıkça ifade etmek istiyoruz. Biz burada, bunun yerine, ilk bölümün sonunda tanımlanan bir özel problem ve eğer iyi temellendirilirse bu problemin, İngilizce-konuşan filozoflarla, sözün gelişi Cambridge ve Cornell filozoflarıyla daha sonra girdiği ilişkiler nedeniyle belirsizleşmiş bulunan Wittgenstein ile Viyanalılar, Almanca-konuşan düşünce ile zamanın sanatı arasındaki anlamlı bağların yeniden-kurulmasına katkıda bulunacak hipotetik bir çözümüyle ilgileniyoruz. Bu problemle etkili tarzda meşgul olmak için ¾ durumun doğası gereği ¾ şartlara özgü, özellikle de Karl Krauss ve Fritz Mautner gibi mukayesesi zor şahsiyetler hakkında büyük miktarda delil toplamak zorunda kaldık. Ortaya çıkan ayrıntıları yalnızca Wittgenstein’a odaklanacak şekilde harcamaktan çok, bütün zenginliği ve kompleksliliğiyle, Wittgenstein’ı hayati figür haline getirecek olan resmimizin bütününe yaymaya karar verdik. Bu, bize öyle geliyor ki, başka her şey dışında, iyi bir hikayenin gerektirdiği şeydi.
Kitabın yapısına ve içerdiği tartışmayı oluşturacak tezlerin doğası konusunda açıklayıcı birkaç düşünce ilave edilmelidir. Bu yüzden, ilk etapta, İkinci Bölüm’ün geç Habsburg sahnesinin formel tarihi olarak tasarlanmadığını belirtmeliyiz. ( Bu, Carl Schorske’un yeteneklerine ve tecrübelerine sahip birini gerektirir.) Bu bölüm daha ziyade, müteakip analizlere zemin hazırlamak için seçilmiş örnek episodlar ve kalemler koleksiyonu sunuyor. O kısmen, Bruno Walter ve Stefan Zweig gibi görgü tanıklarının otobiyografik hatıralarına, Robert Musil gibi çağdaş yazarların metinlerine; kısmen Viyana’da ve başka yerlerdeki çok geniş bir dostlar ile tanıdıklarla konuşmalara; kısmen de standart tarihsel otoritelere dayanıyor. Onun Musil’ini veya Schorske’sini tanıyan herhangi biri için bu bölüm şaşırtıcı hiçbir şey içermiyor. Tam tersine, bu bölümü hazırlarken keşfettiğimiz en çarpıcı şeylerden biri, dayandığımız farklı yazarların ve konuşmacıların rapor ve tasvirlerinin ¾ genellikle de sıfatlar/nitelikler konusundaki ¾ fikir birliğiydi.
Karl Kraus hakkındaki bölüm bir diğer sorundur. Şimdiye kadar Kraus hakkında yapılan incelemeler genellikle edebi (Zohn ve Iggers’in incelemeleri mesela) ya da tarihsel (Frank Field’in incelemesi mesela) incelemelerdi. Bizim kendi tartışmamız bu incelemelerle ciddi ölçüde bu incelemelerle çelişmiyor ya da onların yerini almıyorsa da, Kraus’un yazıları ve fikirleri konusunda yeni bir felsefi ve etik yorum getirerek onların ötesine uzanıyor. Kraus’a çevresinin etik temsilcisi olarak verdiğimiz merkezi önem, bu kitabın yeni iddialarnı oluşturan ve böyle değerlendirilmesi gereken bir husustur. Aynı şey bir ölçüde, Ludwig Wittgenstein ile Fritz Mauthner’i yanyana koyma tarzımız için de geçerlidir. Wittgenstein Traktatus’da merkezi bir konuda kendi felsefi yaklaşımını Mauthner’inkinin karşı kutbuna yerleştiriyorsa da, biz, Traktatus’un kendisinin aslında Mauthner’in erken “dil eleştirisine” bir cevap olarak tasarlandığı konusunda hiçbir ilave delil bulamadık; dolayısıyla, Mauthner ile Wittgenstein arasındaki ilişkiler konusundaki görüşümüz, bu bakımdan, açık şekilde konjektüreldir.
İşbölümümüz konusunda da bir çift söz edelim: kitabın altıncı Bölüm’ü ortaklaşa hazırlanırken, iki, üç, dört ve beşinci bölümleri A.S. Janik, bir, yedi, sekiz ve dokuzuncu bölümleri S. E. Toulmin tarafından hazırlandı. Ancak her ikimiz de kitabın tümü üzerinde birlikte çalıştık ve nihai metin üzerinde uzlaşmaya vardık. Burada sunulan merkezi görüşün ortodoks olmayışı ve mukabil arka bahçelerimiz ve yaklaşım istikametlerimizdeki büyük farklılıklar dikkate alınırsa, gerçekte temel konularda nasıl kolayca ve hızla uzlaşmaya varabildiğimizi keşfetmemiz bizim için bir sürpriz ve sevinç kaynağı olmuştur. Daha spesifik tarzda dile getirmek gerekirse, S. E. Toulmin Wittgenstein’ı şahsen tanımış ve 1941’de Cambridge’de ve yine 1946-47’de öğrencisi olmuş ve onun çalışmalarına özellikle fizik, bilim felsefesi ve felsefi psikoloji açısından bakmıştı. A. S. Janik Wittgenstein’ın metinleriyle etikte, genel felsefe ve entelektüel tarihte bir ön hazırlıkla birlikte, Villanova Üniversitesi’nde Schopenhauer ile Wittgenstein arasındaki paralellikler üzerine bir M. A. tezi, Brandeis Üniversitesi’nde büyük bir kısmı elinizdeki kitaba da giren bir doktora çalışması yazarak karşılaşmıştı. Bu farklılıklara rağmen, Wittgenstein’in metinleri ve bu metinlerin önemi konusunda özellikle de Wittgenstein’ın münhasıran Gottlob Frege ile Bertrand Russel’la ilişkisine dayanan “ortodoks görüş” ten ¾ sözün gelişi, Max Black ve Elizabeth Anscombe’un yorumlarının temsil ettiği görüşten ¾ dikkate değer ölçüde farklı ortak bir görüşe ulaşmakta hiçbir zorluk çekmedik. Bunda, dönemin Alman-dilindeki fiziğe, felsefeye edebiyatına aşinalıkları kendilerini Wittgenstein’ı yalnızca bir mantıkçı ve dil filozofu olarak değil, aynı zamanda bir Viyanalı ve teorik fizik ve mühendislik öğrencisi olarak da tanımanın ne kadar zaruri olduğu konusunda bilinçli hale getiren Profesör G. H. von Right ve diğerleriyle diyaloglarımızdan cesaret aldık.
Birleşik Devletler, Avusturya ve başka yerlardeki dostlar ve meslektaşlar çalışmalarımızda bize yardımda bulundu. A. S. Janik’e konuyu ilk öneren Villanova’dan Michael Slattery’ydi ve çalışma boyunca hep değerli bir izleyici ve eleştirmen olarak yanımızda ydı; Brandeis’ten Harry Zohn cömertçe tavsiyalarde bulundu ve geç Habsburg dönemi konusundaki engin bilgisinden istifade ettik. Bu kitabın hazırlık çalışmaları S. E. Toulmin’in Encounter için yazdığı bir makalede ve daha 1969 Şubat tarihli Boston Bilim ve Felsefe Kollokyumu’na sunulan bir bildiride yer aldı. Viyana’da, A. S. Janik çok sayıda insanla kapsamlı konuşmalar yaptı; kendi bilgileri açısından yardıma koşanlar arasında Marcel Faust, Raoul Kneucker, Rudolf Koder ve Paul Schiçk vardı.Aynı şey Innsburck’dan, Brener Archiv’den Walter Methlagl için de geçerlidir. Ayrıca, Österreichische Nationalbibliothek ve Wiener Universitätsbibliothek’in müracaat personeli de her aşamada cömertçe yardım ettim.
Her şeyden daha önemlisi, insan olarak Wittgenstein, ailevi arka bahçesi ve içinde serpildiği muhit hakkında bize bu kadar enformasyonu ve bu kadar açık bir resmi sağlayan Ludwig Wittgenstein ailesinin üyelerinin hepsine, özellikle de yeğeni Thomas Stonborough’a en sıcak teşekkürlerimizi dile getirmekten mutluyuz; onların gönüllü ve verimli işbirliği olmasaydı, bu metni hazırlamak çok zor olurdu. Bruno Walter’ın yüzyılın girişinde Wittgensteinlar arasında bulduğu “geniş insanlık ve kültür atmosferi” zamanın akışıyla birlikte yok olmamış.
Allan S. Janik Stephen E. Toulmin
Allan Janik: Massachusetts, Chicopee’de doğdu; St. Anselm Koleji, Villanova Üniversitesi ve Brandeis Üniversitesi’nde eğitim gördü. La Salle Koleji ile Wellesley Koleji’nde felsefe ve düşünce tarihi dersleri verdi. Halen Avusturya’da Innsbruck Üniversitesi Brenner Arşivi Araştırma Enstitüsü’nde çalışmalarını sürdürüyor. Diğer çalışmaları arasında Style, Politics and the Future of Philosophy adlı kitabı bulunuyor. Stephen Toulmin: Londra’da doğdu ve Cambridge Üniversitesi’nde eğitim gördü. Oxford Üniversitesi, Melbourne Üniversitesi, Leeds Üniversitesi, Brandeis Üniversitesi ve Chicago Üniversitesi’nde felsefe ve düşünce tarihi dersleri verdi. Halen Güney California Üniversitesi’nde felsefe profesörü. Human Understanding (Beşeri Kavrayış/Anlayış) ve Knowing and Acting (Bilme ve Eyleme) önemli çalışmaları arasında.
Çevirmen : Hüsamettin Arslan
| Yayın Tarihi | 2008-03-24 |
| ISBN | 9757819409 |
| Baskı Sayısı | 1. Baskı |
| Dil | TÜRKÇE |
| Sayfa Sayısı | 360 |
| Cilt Tipi | Karton Kapak |
| Kağıt Cinsi | 1. Hm. Kağıt |
| Boyut | 16.5 x 24.5 cm |
2024 © Tüm Hakları Saklıdır.
